• LOGIN
  • No products in the cart.

NGELI YA LI-YA/ JI-MA

Hii ni ngeli ya majina ambayo huanza na kiambishi awali Ma– katika wingi. Majina mengi katika ngeli hii hayana mwanzo mahususi katika umoja yaani hayana kiambishi cha umoja.

Baadhi ya majina katika ngeli hii huanza na kiambishi awali Ji- au herufi yoyote ile na yanachukua kiambishi awali Ma- katika wingi. (This class of nouns has names that begin with prefix Ma– in plural form. They do not have a specific beginning. I.e. they do not have a specific prefix for singular form.  Some words begin with prefix Ji– in singular form or any letters and their plural begin with Ma-)

Umoja                                                                                wingi

Azimio (a plan/a lesion plan)                                            maazimio

Babaiko (restles/anxiety)                                                   mababaiko

Badiliko (a change)                                                              mabadiliko

Bafu (a bathroom)                                                                mabafu

Basi (a bus)                                                                            mabasi

Bati (an iron sheet)                                                              mabati

Blanketi (blanket)                                                                mablanketi

Bobo (a big tree)                                                                   mabobo

Bofu/puto/futuza (a balloon)                                           mabofu/maputo/mafutuza

Bogi (a train cabin)                                                             mabogi

Bohari (a store)                                                                    mabohari

Boma (a building without a roof)                                     maboma

Bomba (pump)                                                                    mabomba

Bomu (bomb)                                                                      mabomu

Bonde (a valley)                                                                  mabonde

Buibui /baibui                                                                     mabuibui

Bunge (a parliament)                                                        mabunge

Daftari (a register)                                                             madaftari

Daraja (bridge)                                                                   madaraja

Deni (a debt)                                                                       madeni

Dirisha (window)                                                               madirisha

Duka (shop)                                                                         maduka

 

Complete the plural of the nouns

Bahatisho (a situation of getting something unexpectedly)                Bakuli (a bowl)

Baraza (a group of people with a specific task to do)                            Egesho (parking yard)

Figa (a cooking stone)                                                                                  Fundisho (a lesion/a teaching)

Fungu (a bundle)                                                                                          Furushi (a bundle of things tied together)

Fyekeo/kwanja (a slasher)                                                                          Gamba (a scale-fish)

Ganda (a husk)                                                                                              Gari (vehicle)

Gazeti (newspaper)                                                                                       Godoro (mattress)

Hangaiko (anxiety)                                                                                        Jalada (book cover/hardcover)

Jalala (dustbin/rubbish pit)                                                                        Jambo (issue/matter)

Janga (a problem that results into death/a curse)                                 Jangwa (a desert)                                          Jani (leaf)                                                                                                        Jiko (kitchen)

Jimbo (constituency/region)                                                                      Jina (name)

Jino (a tooth)                                                                                                  Jiti (a big tree)

Jivu (ash)                                                                                                        Jiwe (a stone)

Jukumu (responsibility)                                                                              Juma (week)

Kabati (a cupboard)                                                                                      Kabila (a tribe)

Kaburi (a grave)                                                                                             Kanisa (a church)

Kapu (a large basket)                                                                                    Kofi (a slap)

Kosa (mistake)                                                                                               Kusudi (an intention/aim/plan)

Kusudio (intention/plan/aim)                                                                    Neno (a word)

Neno (word)                                                                                                    Ombi (a prayer/request)

Ongezeko/ongezo (increment)                                                                    Onyesho (a scene/a show)

Onyo (a warning)                                                                                            Otea (a hiding place)

Paa (a roof)                                                                                                      Pambano (a competition)

Pambazuko (a daybreak)                                                                              Pambo (decoration)

Pande (a big piece)                                                                                         Panga (a panga)

Pango (a cave)                                                                                                 Papo (heartbeat)

Pato (an earning)                                                                                            Pendekezo (a proposal)

Pengo (a hole)                                                                                                  Pepe (husk)

Pigo (a strong hit/misfortune)                                                                     Pipa (a tang)

Piramidi (a pyramid)                                                                                      Pori (a bush)

Poromoko (a landslide)                                                                                  Pote (a gathering of people for a specific purpose)

Pumbao (a surprise)                                                                                        Rika (age mate)

Rinda (a long dress for women)                                                                    Robota (a consignment/a bundle of things tied together)

Rukwama (a wheelbarrow)                                                                            Rundo (a heap of things)

Sanduku (a suitcase/box)                                                                               Sanduku (box/suitcase)

Shairi (a poem)

Shaka (fear)                                                                                                        Shaka (fear)

Shamba (garden/farm)                                                                                    Shambulio (an attack)

Shanuo/chanuo (a toothed comb)                                                                 Sharti (a must/condition)

Shati (a shirt)                                                                                                      Shauri (a piece of advice/ a point to be discussed)

Shengele (a nappy)                                                                                            Shikio (where to touch when lifting something)

Shimo (a pit)                                                                                                       Shina (a stem)

Shirika (a company/organization)                                                                 Shirikisho (a union of countries to make one government)

Shitaka (a court case)                                                                                       Shoka (an axe)

Shuka (bed sheet)                                                                                              Shushu (a husk)

Shuza (a fart)                                                                                                      Siahi/yowe (a ululation)

Sikitiko/sijiko (sorrow/lamentation)                                                            Simango (ridicule)

Sinia (a tray)                                                                                                        Sirinji (a syringe)

Soko (market)                                                                                                     Somo (subject)

Taifa (a nation)                                                                                                   Tako (a buttock)

Tangazo (announcement)                                                                                Tatizo (a problem)

Tendo (an act/a deed)                                                                                       Titi (a breast)

Tofali (a brick)                                                                                                    Tokeo (a result)

Tope (mud)                                                                                                        Tumaini (hope)

Tundu (a hole)                                                                                                  Tusi (an abuse)

Tuta (a potato ridge)                                                                                       Umbo (structure)

Ungamo (a confession)                                                                                   Vazi (a garment)

Vuno (a harvest)                                                                                              Wazo (thought/idea)

Wigi (a wig-hair)                                                                                             Wimbi (a wave)

Windo (an animal to be hanted)                                                                 Wingu (a cloud)

Yai (egg)                                                                                                           Yavuyavu (an absorber)

Yugwa (a yam)                                                                                                Zao (product)

Zeriba (an animal’s fence)                                                                           Ziduo (civilization)

Zingatio (consideration)                                                                              Ziwa (lake)

Zoezi (exercise

 

 

Baadhi ya sehemu za mwili (some of the body parts)

Jicho (eye) macho                                                                           Jino (tooth) meno

Sikio/shikio (ear)   masikio/shikio                                             Bega (shoulder) Mabega

Goti (knee) magoti                                                                         Tumbo (stomach) matumbo

Paja (thigh) mapaja                                                                        Futuza (gallbladder) mafutuza

Fuu/fuvu/bupuru (a skull) mafuu/mafuvu/mabupuru          Paji (forehead) mapaji

Pafu (windpie) mapafu                                                                   Shavu (a cheek) mashavu

Sharafa (mustache) masharafa                                                       Figo (a kidney) mafiga

 

Baadhi ya matunda (Some fruits)

Tunda (fruit)       matunda                                                               Chungwa (orange) Machungwa

Embe (mango)     maembe                                                               Limau (lemon)    malimau

Nanasi (pineapple) mananasi                                                         Papai (pawpaw) mapapai

Dafu (coconut)    madafu                                                                 Tufaa (apple)       matufa

Pera (guava)       mapera                                                                   Parachichi (avocado) maparachichi

Boga (pumpkin) maboga                                                                  Peasi (a pear)       mapeasi

Waridi (rose flower) mawaridi

 

UPATANISHO WA KISARUFI (grammatical agreement)

Majina

(Names)

Vimilikishi

(possessives)

Vionyeshi

(demostraves)

Kuwa

(To be)

Vivumishi

(ajectives)

Umoja Wingi Umoja Wingi umoja wing      
Jino

Jiwe

Yai

 

Jibu

 

Soko

 

meno

meno

mayai

majibu

masoko

 

 

 

 

langu (my)

latu (our)

lako (your)

lenu

(your)

lake (his/her

 

lao (their)

Yangu

(Mine)

Yetu (our)

Yako

(your)

yenu

(your)

yake

thiers

 

Yao

(Their)

 

hili (this)

 

 

 

lile (that)

 

 

hilo (that)

 

 

haya (these)

yale (those)

hayo (those)

 

 

 

ni (is)

si (is not)

Zuri

dogo

refu

chafu

fupi

lembamba

tamu

bora

bovu

Mazuri

Madogo

Marefu

Machafu

Mafupi

Membamba

Matamu

Bora

mabovu

 

Sentensi

  1. Jino hili ni langu. (This tooth is mine)
  2. Jina hili ni zuri (This tooth is good)
  3. Jiwe lile ni lake (That is his stone)
  4. Shoka latu ni fupi (Our axe is short)
  5. Jibu lake ni zuri (His answer is good)
  6. Soko lile si chafu (That market is not dirty)
  7. Yai lake si dogo (His age is not small)
  8. Soko chafu lile ni lao. (That dirty market is theirs)
  9. Jibu fupi hilo ni lenu (That short answer is yours)

Usesage of li-ya as a prefix for singular and plural respectively.

 

UMOJA WINGI
Majina Kiwakilishi (Li-) Majina Kiwakilishi (Ya-)
Godoro

Dirisha

Jiko

Jani

Jicho

Embe

Shairi

Limeanguka

limepotea

limechafuka

limevunjika

limeharibika

limechukuliwa

limebadilishwa

Magodoro

Madirisha

Meko

Majani

Macho

Maembe

Mashairi

 

Yameanguka

yamepotea

yamechafuka

yamevunjika

yameharibika

yamechukuliwa

yamebadilishwa

 

 

Mifano ya sentensi;

                    Umoja                                                       wingi

  1. Godoro limeanguka.                                   Magodoro yameanguka
  2. Embe langu hili ni tamu.                           Maembe yetu haya ni matamu
  3. Shairi limebadilishwa                                Mashairi yamebadilishwa.
  4. Jicho limeharibika.                                    Macho yameharibika.
  5. Jiko limechafuka.                                       Meko yamechafuka.
  6. Jani limeanguka chini                               Majani yameanguka chini.

 

NOTE

The adjectives of this class do not take any prefix in singular form. This is because they do not have a specific prefix for their singular forms. Here the adjectives are used in their original form in singular but take prefix ma- in plural form. This is because all the names have ma- as a prefix in plural form therefore; it has to appear on the adjectives.

 

Courses

Featured Downloads